Czym jest inteligencja emocjonalna? Czy to inteligencja rozumowa? Nie, chociaż jedna i druga jest wyuczona.
W dobie absolutnej pochwały rozumu, często zapominamy jak ważną rolę w naszym życiu pełnią emocje. Na początek warto powiedzieć, że emocje nie pojawiają się z zewnątrz, to My, nasz umysł jest autorem emocji, na podstawie swoich dotychczasowych doświadczeń. To oznacza, że możemy je zmieniać i dowolnie świadomie kształtować, a nie się im poddawać.
Najsmutniejsze jest to, że zamiast zrozumieć i modyfikować źródło naszych emocji, najczęściej chcemy je kontrolować, poprzez zaprzeczanie lub wypieranie. Taka kontrola emocji powoduje stres, depresję, brak dobrostanu. Nie jest to dobra droga. Emocje są dla nas ważne, chronią nas przed krzywdą, pokazują piękno tego świata i otaczających nas ludzi. Pozwalają nam lepiej rozumieć nasze potrzeby i kształtować swoje otoczenie. Dobrze się z nimi zaprzyjaźnić i dobrze poznać, a przede wszystkim umieć je nazywać.
No dobrze, ale czym zatem są nasze emocje, uczucia, doznania?
UCZUCIA:
- Mają biegunowy charakter (np. miłość – nienawiść, radość – smutek, nadzieja – rozpacz) i mogą się po tej osi przesuwać.
Uczucia mają różne nasilenie. Niektóre płoną a inne ledwo się tlą.
Stan danego uczucia może narastać
- Ekspresja – sposób wyrażania emocji. Może być bogata lub uboga.
Osoba o bogatej uczuciowości może mieć ubogą ekspresję i odwrotnie.
- Są fizyczne:
– Doświadczenia o charakterze somatycznym np. bóle głowy, bóle brzucha
– Ekspresja twarzy i reszty ciała, np. zmniejszenie źrenic, zaciskamy pięści i zęby, ruchy, dźwięki, ton głosu (funkcja komunikacyjna). - Mają komponentę poznawczą, wiążą się z pamięcią
W czasie odczuwania emocji myśli krążą wokół tego, co się stało; towarzyszą sytuacji, która doprowadziła do powstania emocji, dzięki czemu ją zapamiętujemy. Różne zdarzenia o charakterze emocjonalnym, których człowiek doświadczył w swoim życiu, są przez niego najlepiej przypominane wtedy, gdy znajduje się on właśnie w takim stanie emocjonalnym, jaki przeżywał podczas wspomnianych zdarzeń.
- Charakteryzuje je ambiwalencja (jest wszechobecna)
Na przykład kocham i nienawidzę jednocześnie – ambiwalentny stosunek do drugiej osoby. Uczucia nie wykluczają się nawzajem. Nie można uniknąć uczuć nieprzyjemnych (złość, gniew, nienawiść).
- Przestrzenność
Szerokie, otwierające horyzonty (np. miłość) lub zamykające; głębokie/płytkie; ciężkie(smutek)/lekkie (radość).
Uczucia sumują się i przez to narastają, kumulują się (np. agresja, niechęć, zazdrość).
Uczucia podlegają kontroli rozumu i woli; niekontrolowane to kaprysy.
Zróżnicowanie indywidualne pod względem uczuciowości – ta sama sytuacja rodzić może zupełnie inne reakcje emocjonalne u różnych ludzi. Emocje powstają jako odpowiedzi na zdarzenia, które są ważne dla celów, motywów czy zaangażowani danej osoby.
- Uczucia są odrębne od zachowań.
Niejednokrotnie sterują naszym zachowaniem.
Są siłą dynamizującą zachowania.
- Głębokie odczuwanie to nie to samo, co „okazywanie słabości” czy „użalanie się nad sobą”.
Swoje uczucia należy traktować poważnie.
Jak radzić sobie ze swoimi emocjami?
Poniżej kilka możliwości podejmowania działań wspierających świadome poprawne radzenie sobie z emocjami.
1. Zaznajomienie się ze swoimi emocjami
Można to zrobić poprzez rozszerzenie słownika nazw emocji, poprzez trening nazywania emocji bardziej precyzyjnie, niż tylko podstawowymi słowami, złość, smutek, radość.
2. Świadome regulowanie emocji
Może nastąpić poprzez rozpoznanie i modyfikacje emocjii dla większego samozadowolenia
3. Motywacja
Wykorzystywanie świadome swoich rozpoznanych emocji dla wsparcia podjętych działań
4. Mentalizowanie
Rozpoznawanie cudzych emocji, tak aby dostrajać się do sytuacji, np. poprzez wygaszanie emocji drugiej strony – sygnały uspakajające, lub motywowanie do aktywnego działania mimo przeciwstawień.
5. Podtrzymywanie nastroju, wspólne budowanie dobrej relacji, poprzez dostrajanie się i motywowanie do wspólnego flow.
Więcej o rozpoznawaniu emocji piszę w materiale pod tytułem: Jak nauczyć dziecko rozpoznawać emocje?
Poniższa tabela podpowiada jak radzić sobie, pracować z emocjami.
Źródło: Daniel Goleman, Intelicencja emocjonalna, Media Rodzinna, Poznań 1997
