Obowiązki dziecka w polskim Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (KRO) są opisane w sposób ogólny, a wiele z nich wynika z zasad wzajemnego szacunku, współżycia społecznego oraz obowiązków rodzinnych.
Oto najważniejsze kwestie:
1. Obowiązek posłuszeństwa wobec rodziców
Zgodnie z art. 95 § 2 KRO, dziecko, które pozostaje pod władzą rodzicielską, jest zobowiązane do posłuszeństwa wobec rodziców. Rodzice mają prawo i obowiązek kierować dzieckiem, ale muszą to robić z uwzględnieniem jego dobra i interesu.
2. Obowiązek pomocy rodzicom
W art. 87 KRO wskazano, że dziecko, które mieszka wspólnie z rodzicami, powinno pomagać im w prowadzeniu gospodarstwa domowego – oczywiście w miarę swoich możliwości i wieku. Dotyczy to np. drobnych prac domowych.
3. Obowiązek szacunku wobec rodziców
Art. 87 KRO nakłada na dziecko obowiązek szacunku wobec rodziców. Dotyczy to zarówno dzieci niepełnoletnich, jak i pełnoletnich. Szacunek jest traktowany jako fundamentalna zasada współżycia rodzinnego.
4. Obowiązek wspierania rodziców w potrzebie
W sytuacji, gdy rodzice znajdą się w trudnej sytuacji życiowej (np. choroba, brak środków do życia), pełnoletnie dziecko ma obowiązek udzielania im pomocy, co wynika z przepisów ogólnych dotyczących obowiązku alimentacyjnego (art. 128 KRO).
5. Obowiązek alimentacyjny dziecka wobec rodziców
Zgodnie z art. 133 § 2 KRO, pełnoletnie dziecko, które jest w stanie samodzielnie się utrzymywać, może być zobowiązane do łożenia na utrzymanie swoich rodziców, jeśli ci znajdują się w niedostatku.
Ogólne zasady
Kodeks rodzinny i opiekuńczy kładzie duży nacisk na zasady współżycia rodzinnego oraz wzajemne obowiązki i prawa rodziców i dzieci. Relacje te powinny opierać się na wzajemnym szacunku, wsparciu oraz poszanowaniu godności i autonomii każdej ze stron.
Badania potwierdzają, że udział malucha w domowych czynnościach rozwija je i wzmacnia. Należy jednak pamiętać, że dziecko jest przede wszystkim dzieckiem, które również ma swoje prawa. Należą mu się szacunek, wsparcie i przestrzeń do zabawy, beztroski i… popełniania błędów.
Zgodnie z prawem pomoc rodzicom to podstawowy obowiązek dziecka. Dziecko może go spełniać na wiele sposobów w zależności od wieku, sytuacji oraz potrzeb. Poniżej podpowiadam, jak w zależności od wieku dziecka można wyznaczać mu obowiązki domowe i wyjaśniam, jak regulują to przepisy. Należy jednak pamiętać, że w Polsce najczęściej problemem nie jest niewypełnianie obowiązków przez dziecko, ale łamanie jego praw przez rodziców.
Choć prawnie dziecko jest zobowiązane pomagać rodzicom, nie oznacza to, że ma przejąć ich obowiązki, stać się ich powiernikiem i wsparciem. Szczególny obowiązek spoczywa na małoletnim dziecku, które uzyskuje dochód z własnej pracy. W takiej sytuacji jest ono zobowiązane do współfinansowania kosztów utrzymania rodziny.
Obowiązki dziecka wyznaczane przez rodziców
Obowiązki dziecka to indywidualna sprawa, która może być w każdej rodzinie inaczej rozstrzygana. Zależą one od reguł panujących w każdym domu, wieku dziecka i świadomości jego rodziców. Istnieją jednak uniwersalne zasady, których warto uczyć dziecko już od najmłodszych lat.
Są to:
• szanowanie ludzi,
• reagowanie na uzasadnione prośby przy jednoczesnej możliwości wyrażenia swojego zdania i dyskusji,
• aktywne pomaganie w domowych czynnościach,
• szanowanie pracy innych,
• dbanie i szanowanie zabawek,
• stosowanie się do obowiązujących reguł i zasad zarówno w domu, jak i poza nim.
Dziecko od najmłodszych lat należy uczyć szacunku do innych ludzi i do ich pracy. Nie wystarczy tylko o tym mówić (chociaż o tym również nie powinniśmy zapominać), ponieważ maluchy uczą się przede wszystkim poprzez obserwację.
Chcesz, żeby dziecko szanowało Ciebie i inne osoby z twojego otoczenia? Najpierw Ty uszanuj je!
Aleks Wiener
Daj dziecku prawo do wyrażania własnego zdania i wyznaczaj granice, dając mu przestrzeń do kreatywności i zabawy. Tylko w ten sposób możesz je nauczyć szacunku do innych, jak i siebie samego. A to jest bezcenne.
Pamiętaj też, że dziecko jest przede wszystkim dzieckiem. Obowiązki dziecka to nie jego wyzysk, tylko część życia polegająca na nauce samodzielności, odpowiedzialności i nabywaniu umiejętności niezbędnych w życiu. Nie chodzi tu w żadnym wypadku o zlecanie małym dzieciom ciężkich prac domowych. Listę zadań trzeba dostosować do wieku malucha i etapu jego rozwoju. Oczywiście podział jest bardzo umowny, gdyż jedne dzieci radzą sobie z wypełnianiem obowiązków lepiej, a inne gorzej.
Obowiązki 3-latka
Do obowiązków 3-letniego malucha może należeć:
• odkładanie na miejsce zabawki,
• odkładanie książki na miejsce,
• odstawianie na miejsce bucików,
• rozbieranie się i ubieranie przy pomocy rodziców,
• wycieranie swojego stoliczka po posiłku,
• wykonywanie poleceń typu „przynieś-wynieś”.
Pomagaj dziecku w obowiązkach, ale tylko na tyle, na ile jest to konieczne. To znaczy, że np. dziecko może powkładać klocki do pudełka, a ty możesz pomóc mu włożyć je na górną półkę. Jednocześnie nie oczekuj, że maluch będzie sprzątał za ciebie!
Obowiązki 4-letniego dziecka
Do obowiązków dziecka w tym wieku może należeć:
• pomoc w nakrywaniu do stołu,
• pomoc w rozpakowaniu zakupów i wsadzaniu ich do lodówki,
• zamiatanie, ścieraniu kurzu,
• pomaganie w karmieniu zwierzątka domowego,
• wybieranie ubrania na następny dzień,
• sprzątanie zabawek.
Obowiązki 5-latka
Dziecko w tym wieku może:
• ścielić swoje łóżko,
• pomagać w codziennych zakupach,
• sprzątać po posiłku,
• samodzielne ubierać się,
• ścierać kurze,
• wybierać ubrania na następny dzień,
• odkładać wyprane ubrania do szafy.
Jeżeli twoje dziecko nie wypełniło swoich obowiązków, absolutnie nie stosuj kar: zamiast tego rozmawiaj z dzieckiem i na swoim przykładzie pokazuj, czego od niego wymagasz. Ważne jest też, aby nie obciążać dziecka obowiązkami, które wykraczają poza jego możliwości, np. nie każ 5-lakowi opiekować się młodszym rodzeństwem: to twoja rola, dziecko wciąż jest dzieckiem.
Obowiązki 6-letniego dziecka
Do obowiązków dziecka w tym wieku może należeć:
• podlewanie kwiatków,
• przygotowanie pod nadzorem rodziców prostych potraw, np. kanapek,
• sprzątanie stołu po posiłku,
• odwieszanie ubrań do szafy,
• ścielenie łóżka,
• podlewanie kwiatków,
• mycie owoców i warzyw,
• sprzątanie zabawek.
Obowiązki nastolatka
Do obowiązków dziecka w tym wieku może należeć:
• dbanie o swój pokój kompleksowo
• przygotowanie jedzenia – dla siebie i młodszego rodzeństwa
• sprzątanie po posiłku, sprzątanie łazienki, odkurzanie
• prasowanie, wstawianie i rozwieszanie prania
• dbanie o uczenie się – to Twoja praca, oceny to wyniki Twojej pracy
• mycie samochodu
• podstawowe zakupy
Wykonywanie obowiązków domowych ma korzystny wpływ na rozwój dziecka. Naukowcy dowiedli, że angażowanie dzieci w prace domowe sprzyja ich wszechstronnemu rozwojowi.
Chcesz, żeby rodzic Cię szanował! Szanuj Rodzica!
Aleks Wiener
Dziecko zachęcane do wykonywania obowiązków domowych jest:
• Bardziej empatyczne
Ma lepsze kontakty z rówieśnikami, w okresie szkolnym. W życiu dorosłym będzie dobrze współpracowało z kolegami w pracy
• Bardziej samodzielne
• Odpowiedzialne
• Cierpliwe,
• Wytrwałe
• Systematyczne
Nauczone jest regularnych powtarzalnych czynności, przez co lepiej się uczy.
Pamiętajmy o pochwaleniu dziecka za posprzątanie pokoju, posegregowanie prania czy pościelenie łóżka, nawet jeżeli nie jest to zrobione idealnie. Dzięki temu następnym razem postara się jeszcze bardziej!
